Sąvokos

Praca organiczna – pozytywistyczna koncepcja społeczna zakładająca konieczność systematycznego i solidnego budowania struktur społecznych narodu pod zaborami, celem jego wzmocnienia i rozwoju przed postulowanym odzyskaniem niepodległości.

Praca u podstaw – pozytywistyczna koncepcja postulująca poprawę życia najniższych warstw społecznych poprzez edukację, polepszenie warunków pracy i egzystencji.

Pragmatyzm – nurt myślowy, który łączy wiarę w naukowy postęp z oceną idei i teorii na podstawie ich praktycznej użyteczności i skuteczności w rozwiązywaniu problemów; w literaturze pozytywistycznej przejawiał się w dążeniu do zastosowania nauki i techniki w celu poprawy warunków życia oraz osiągania konkretnych, praktycznych korzyści społecznych.

Scjentyzm – nurt myślowy, który zakłada, że nauka i wiedza empiryczna są jedynymi wiarygodnymi źródłami poznania rzeczywistości; w literaturze pozytywistycznej scjentyzm wyrażał się w przekonaniu, że postęp naukowy i techniczny może prowadzić do poprawy warunków życia i rozwiązania problemów społecznych.

Utylitaryzm – nurt myślowy, który łączy wiarę w naukowy postęp z dążeniem do maksymalizacji użyteczności i szczęścia społecznego poprzez praktyczne zastosowanie wiedzy; w literaturze pozytywistycznej przejawiał się w przekonaniu, że rozwój nauki i techniki może prowadzić do poprawy warunków życia oraz rozwiązania problemów społecznych, przyczyniając się do ogólnego dobra.